دانلود مقالات

4-7-2. منحرف كردن فكر ( Distraction )
منحرف كردن فكر استفاده از فعاليتي است كه فكر شما را مشكلي كه براي شما ايجاد ناراحتي و نگراني ميكند منحرف خواهد كرد . صحبت كردن بادوستان ياوابستگان ، سرگرم كردن خود با فيلمهاي تلويزيون يا رفتن به سينما يا گوش كردن به راديو،يا انجام كارهاي دستي مانند سوزن كاري يا بازي با پازل يا مدلهاي ساختماني يا نقاشي ، روشهايي است كه حواس شما را از احساسات نا خوشايند منحرف مي كند .خيلي از مراكز كانسرامروزه از متخصص هاي موزيك ياخلاقيت درماني در اختيار دارند كه ميتوانند با پيشنهاد مناسب با روحيات شما در ضمن درمان سرطان استرس و فشارهاي فكري را بكاهند . ( مكاريان ،1393)

4-7-3. هيپنوتيزم
هيپنوتيزم يكي از روشهاي درمان مكمل است كه براي ارتقاي شرايط زندگي بيماران بيماريهاي مزمن كاربرد گسترده اي دارد. در همين راستا مي توان از هيپنوتيزم براي بيماران مبتلا به سرطاننيز استفاده نمود.

هيپنوتيزم به عنوان يك روش درماني اصلي يا درمان كمكيِ موثر در بسياري از انواع مشكلات جسمي و رواني، كاربرد ارزشمندي دارد. هيپنوتيزم حالت تغيير يافته‌اي از هوشياري است كه طي آن درمانگر واجد شرايط اين فرصت را پيدا مي‌كند كه با تاثير مستقيم بر فرآيندهاي ناخودآگاه و ارائه تلقينات درماني مناسب به اصلاح ساختار رواني بيمار بپردازد و يا زمينه‌اي براي اجراي يك روش درماني پزشكي مثل جراحي و ... فراهم سازد.

با توجه به لزوم كاربرد شيوه هايي كه به ارتقاي كيفيت زندگي بيماراني كه با بيماري هاي مزمني كه با درد همراه است زندگي مي كنند منجر شود ، امروزه استفاده از هيپنوتيزم به عنوان وسيله اي براي ايجاد بي حسي موضعي براي انجام درمانها پزشكي و كاهش و از بين بردن درد كاربرد گسترده اي دارد. بر همين اساس از هيپنوتسزم در درمانهاي مختلف سرطان در بزرگسالان و كودكان نيز استفاده مي شود.

در حال حاضر " هيپنوتيزم درماني" يك روش درماني است كه در يك مرحله يا مراحلي از آن از هيپنوتيزم استفاده مي شود. (iransalamat.com، 1393)

 4-7-4. تصوير سازي ذهني Imagery
تصوير سازي ذهني يك روش استفاده از روياي در روز است كه از تمام احساسات و حواس شما استفاده ميكند . اين روش معمولا با چشم بسته انجام داده ميشود. براي شروع ، به آهستگي شروع به نفس كشيدن كرده تا احساس آرامش كنيد .احساس يك گويي از انرژي را ( مثلا يك نور سفيد ) تصوير سازي كنيدكه در نقطه اي از بدن شما مي باشد. وقتي شما توانستيد اين گوي انرژي را ببنيد ، در هنگامي كه نفس خود را داخل ميكشيد تصور كنيد كه اين گوي انرژي را به قسمتي از بدن كه درد يا ناراحتي دارد يا احساس مشكل ميكنيد مانند تهوع و استفراغ وارد ميكنيد.

وقتي نفس را بيرون مي دهيد هوا همراه اين توپ از بدن شما بيرون ميرودوهمراه آن دردو آلام شما هم خارج ميشود ( نفس خود را خيلي آرام بكشيد و به صورت فوت كردن و تنفس با صدا نباشد). اين تصوير سازي ورود اين توپ انرژي به درون خود و خروج آنرا ادامه دهيد . شما مي بينيد كه اين توپ انرژي به تدريج هر چه وارد و خارج مي شود بزرگتر و بزرگتر ميشودو درد و الام شما كمتر مي شود .در انتها اين تصوير سازي ، به آهستگي شماره از سه به پايين بشماريد ، نفس عميق بكشيد ، وچشم خود را باز كنيد و به خودتان بگوييد ( من بيدار ميشوم و احساس آرامش ميكنم )

4-7-5 . ماساژدرماني
استفاده از لمس براي بهبود در يك فكر قديمي مي باشد . اولين دستنوشته در اين مورد به 3000 سال قبل در چين برميگردد.ماساژدرماني به لمس قسمتهاي مشخصي از بدن با روشهاي خاص مانند ضربه زدن به عضلات بدن يا مالش آن نواحي گفته مي شود.اين درمان بايد توسط افراد متبحر و داراي مجوز با يد انجام شود و با پزشك خود در اين مورد مشورت كنيد .

4-7-6 . عبادت و دعا Meditation and Prayer
عبادت يك روش تمدد اعصاب و آرامش بخش مي باشد كه به شما اجازه مي دهد انرژي خود را روي يك مسئله خاص متمركز كنيد و به يك مورد خاص فكر كنيد .بخصوص وقتي فكر و بدن شما تحت استرس درمان كانسر مي باشد به شما كمك مي كند . به عنوان مثال ، شما يك كلمه يا جمله را مرتب تكرار مي كنيد و يا به طور دائم به يك شكل نگاه ميكنيد .

روش ديگر دعا كردن اجازه دادن به تفكراتتان است كه احساس كنند و تصوير سازي كنند كه شما خارج ميشوند .در افرادي كه به نيروي معنوي برتر اعتقاد دارند ، نماز و عبادت،يك احساس قدرت و آرامشو الهام بسيار قوي در هنگام درمان كانسر به آنها خواهد داد.دعا چه به تنهايي يا همراه با فاميل يا با هم كيشان به شما كمك فراوان خواهد كرد.روحانيون ميتوانند در ورود شما با اين مراسم شما را كمك كنند.

4-7-7 .كشش ونرمش عضلات
در يك اطاق آرام دراز بكشيد.به آرامي وآهستگي نفس بكشيد.درهنگام دم عظلات و گروهي از عظلات را منقبض كنيد.به عنوان مثال ، يك چشم را در هم بكشيد ، يا اخم كنيد ، يا دندانها را به هم بفشاريد ، مشت كنيد ، بازو يا ران خود رامنقبض كنيد.نفس خود را نگه داريد وعظلات خود را چند دقيقه منقبض نگه داريد.سپس بازدم كرده و عظلات خود رارها كرده، واجازه دهيد بدنتان رلاكس و شل شويد.

اين سير را با عضلات ديگر تكرار كنيد .ازطريق ديگراين روش درمان را ميتوانيد انجام دهيد به اين طريق رلاكسيشن يا تمدد اعصاب پيشرونده گويند،از انگشت شصت پا شروع گنيد ، كم كم بالاتر بياييد و به تدريج عظلات تمام يك پا را منقبض كنيد و شل كنيد . سپس همين كاررابا پاي ديگر انجام دهيد .سپس عظلات قسمتهاي ديگر بدن را همين كار كنيد تا تمام بدن از جمله عظلات جمجمه را هم شامل شود . به ياد داشته باشيد در هنگام انقباض عظلات در دم باشيد و در هنگام شل كردن عظلات در حال بازدم.

4-7-8 . ورزشهاي فيزيكي
ورزش مي تواند در كاهش درد كم كند ، عظلات ضعيف را تقويت مي كند ، بالاتس را برقرار ميكند ، و افسردگي و ضعف را كاهش مي دهد . بعد از گرفتن تاييد ورزش از پزشك خود و مشخص كردن ميزان تحمل به ورزش براي شما ، ابتدا ورزش را 5-10 دقيقه پياده روي در روز شروع كرده و بتدريح فعاليت خود را افزايش دهيد

4-7-9. تنفس منظم
در يك وضعيت مناسب قرار بگيريدوتمام عظلات خود را شل كنيد . اگر چشمان شما باز است به يك نقطه دور نگاه كنيد.واگر چشمان شما بسته است به يك مسئله آرامش بخش يل خنثي فكركنيد وفكرخود را به تنفس خود متمركز كنيد.

نفس خودراآهستگي وآرامش از طريق بيني به درون و بيرون بدهيد.شما ميتوانيد يك ريم ثابت به تنفس خود با شماره كردن تنفس بدهيد "دم : يك دو ـ بازدم : يك دو " .خودتان را با هر تنفس شل و رلاكس كنيد .

شما ميتوانيد اين تكنيك را فقط براي چند ثانيه يا تا ده دقدقه ادامه دهيد . با سه شماره به آهستگي به اين تنفس ريميك حاتمه دهيد. ( مكاريان ،1393)

4-8 . روش هاي نوين درمان كودكان
هنر و سلامت فردي

از ديگر عواملي كه تاثير بسزايي در احساس سلامت دارد مقوله هنر مي باشد. شواهد زيادي وجود دارد كه نشان مي دهد تماشاي آثار هنري تاثيرات مثبتي بر سلامتي و بهبود دارد. همچنين بسياري از پزشكان و محققان ارتباط بين مشاركت در فعاليتهاي هنري و سلامتي را مورد اشاره قرار داده اند كه اين تحقيقات هم در مورد شركت كنندگان در فعاليتهاي هنري و هم مخاطبان آنها صورت گرفته است. وجود اين ارتباط از نظريه دكتر استيو سوتر استاد دانشگاه روانشناسي كاليفرنيا قابل استخراج است، او توضيح مي دهد كه بهبودي فرآيند اي طولاني مدت است كه بصورت فيزيولوژيكي با مقاومت بدن در برابر بيماري و عملكرد بهينه سيستم ايمني بدن تعريف مي شود. اين فرآيند از لحاظ فيزيولوژيكي توسط پتانسيل رشد يا خودشكوفايي، از لحاظ عمومي با حس ذهني بهبود يا رضايت از زندگي و از نظر رفتاري با حس شايستگي و سودمندي تكوين مي يابد.

HAI انجمني است كه به بررسي تاثير هنرها بر نتايج پزشكي پرداخته و در جستجوي يافتن تاثيرات مثبت انجام كارهاي هنري بر بيماران مي باشد. اين موسسه همچنين به مقايسه اثرات ناشي از انجام فعاليتهاي هنري و يا ديدن آن فعاليتها از طريق فيلم، ويدئو، تلويزيون و يا اينترنت مي پردازد. تحقيقات اين موسسه تحت عنوان تجربيات هنري و اثر آن بر سلامت و بهبود، وجود رابطه بين ذهن و جسم را به تاييد رسانده و با انجام مصاحبه هايي با پزشكان، روانشناسان و ساير متخصصان امر درمان، تاثير انجام كارهاي هنري بر بيماران را مثبت ارزيابي كرده است. يكي از محورهاي اصلي اين تحقيق، شناخت مكانيسم هاي اثرگذاري ذهن و احساسات بر جسم و نيز بررسي چگونگي تاثير گذاري هنرها بر ذهن، احساسات و نتيجتاً بر جسم انسان مي بادش. كشف رابطه بين ذهن و جسم و توانايي تاثير گذاردن آنها بر يكديگر از ديدگاه هاي مختلف- ديدگاه فرعي، مكمل و كل نگر- در دهه هاي اخير در كشورهاي غربي مورد بررسي قرار گرفته است. در حاليكه اعتقاد به رابطه بنيادي و يكپارچه بين ذهن و جسم براي قرنها بخشي از اعتقاد و دانش دروني درباره درمان و بهبود در ديدگاههاي شرقي بوده است كه از آنها مي توان به پزشكي سنتي چين و يا تبت اشاره كرد. تحقيقات انجم شده با استفاده از تكنيكهاي جديد تصوير مغزي نشان داده است كه مكانيسم هاي بيولوژيكي وجود دارند كه مي توانند افكار، عقايد و تمايلات انسان را به ايجاد تغيير در سلولها، بافتها و ارگانها تبديل كنند. دكتر Howard Fields استاد روانشناسي دانشگاه كاليفرنيا، در اين باره مي نويسد: «تفكر جدايي ذهن و جسم سالها ما را به اشتباه انداخته است، يك فكر مجموعه اي از شليك هاي نروني است كه از طريق شبكه مغزي مي تواند باعث فعال سازي مراكز احساس، درد، خاطرات و سيستم عصبي اتوماتيك و ساير بخشهاي عصبي شود كه همگي آنها در ايجاد احساسات فيزيكي ما دخالت دارند.»

4-8-1. هنر درماني
در قرن 18 با اولين پذيرش كودكان در بيمارستانها، متخصصين به تاثير جنبه هاي رواني بر بستري بودن كودكان پي بردند. براي مثال در سال 1777 پزشكي به نام آرمسترانگ به درمان رواني كودكان بسيار توجه كرده و با جداسازي كودكان بيمار از مادرانشان مخالفت كرد. متأسفانه بسياري از اصول روانشناسي راجع به ارتباط مادر و فرزند تا نيمه آخر قرن بيستم پذيرفته شده نبودد. اولين بيمارستان مادر و كودك توسط Sir James spenes در سال 1946 در بيمارستان Nen Castle on Tyne كه در سال 1927 تأسيس شده بود، ايجاد شد. در سال 1956 كميته اي در انگلستان مامور جمع آوري اطلاعات از متخصصان بيمارستاني، پرستاران، پزشكان، كادر اداري و روانپزشكان در رابطه با تأمين رفاه كودكان در بيمارستانها شد.

در قرن حاضر بررسي تحقيقات انجام شده در رابطه با روشهاي درمان نوين پزشكي، نشانگر توجه روز افزون به استفاده از روشهاي درمان ككي در كنار درمانهاي دارويي مي باشد كه هم در داخل و هم در خارج محيطهاي درماني قابل استفاده و اجرا بوده و بعنوان مكمل درمانهاي دارويي عمل مي كنند. اين روشها براي كم كردن اضطراب و استرس، ايجاد آرامش، كم كردن ناراحتي و ميزان استفاده از داروها، درمان مشكلات روان- حركتي، ذهني و آموزشي، از بين بردن مشكلات احساسي، ارتقاء آگاهي و مهارتهاي فردي، رفتار يو حل مسئله و افزايش اعتماد به نفس در بيماران و افراد عادي مورد استفاده قرار مي گيرند. استفاده از اين روشها ضمن كاهش نياز به درمانهاي دارويي و نتيجتا كم كردن هزينه هاي درمان، در ايجاد محيطي خلاق كه نقش مهمي در تسريع روند درمان دارد نيز بسيار موثر مي باشد. هنرمندان هنرهاي بصري، ادبي و نمايشي با حضور در مجموعه درماني و تعاملشان با بيماران و كاركنان باعث انساني تر شدن فضاي بيمارستانها شده و هنر درمانگران نيز در ارائه مراقبتهاي درماني خاص به بيماران تلاش كرده و بعنوان بخشي از تيم درماني عمل مي كنند. در مجموع هدف نهايي هنر درماني استفاده از ابزارهاي هنري براي تغيير وضعيت، حالات و رفتار بيماران مي باشد.

انجمن هنر درمانگران انگلستان در سال 2001 هنر درماني را اينگونه تعريف كرده است: «هنردرماني فرآيند ايجاد تعامل بين پديد آورنده اثر (بيمار)، محصول هنري و درمانگر مي باشد كه در آن درمانگر، محيط، ابزارهاي هنري و مهمتر از همه راهكارها و برنامه هاي درماني خود را بر حسب زمان، توجهات و نيازهاي بيماران برنامه ريزي كرده و سازماندهي مي كند.» هدف از هنر درماني ايجاد زبان سمبليكي است كه بتواند درمانگر را به سمت درك احساسات و توانايي هاي خلاقانه بيمار هدايت كرده، به تغييرات درماني اجازه اجرا دهد. در واقع هنر درماني رشته اي وابسته به رون درماني بوده كه به تخليه احساسات و افكار منفي پرداخته و بيمار در آن نيازي به داشتن تخصص هنري ندارد، بلكه با راهنماي يهاي درمانگران و فرصتهايي كه برايش ايجاد مي شود، اين امكان به او داده مي شود كه به مديريت احساسات، عواطف، اضطراب  و استرس خود پرداخته و ارتباطات خود با افراد، گروهها و متخصصان درماني را افزايش دهد.

روشهاي هنردرماني از دو جنبه «انجام» و «ديدن» كارهاي هنري در جهت درمان استفاده مي كنند چرا كه فرآيند ايجاد و درك اثر هنري فعاليتي دروني است كه در بهبود و سلامت فيزيكي، احساسي و روحي دخالت دارد و لذا براي افرادي كه توانايي انجام كار هنري ندارند، ديدن آثار هنري نيز مفيد است. نكته اي كه مي بايست به آن توجه كرد اينست كه هدف از هنردرماني، هنر برا يهنر نبوده و آنچه در آن حائز اهميت است تخليه احساسات و جنبه درماني كار هنري است تا صرف ايجاد اثر هنري. در واقع كار هنري ممكن است هيچگاه به كسي نشان داده نشود و يا حتي پايان نپذيرد، ليكن خلاقيت بكار رفته در خلق اثر هنري در نفس خود خوشايند بوده و فرد با انجام كارهاي هنري و عينيت بخشيدن ب افكار خود، آنها را براي خود و ديگران روشنتر كرده و اين فرآيند با ايجاد حس كمال، اعتماد به نفس و حس استقلال فرد را تقويت مي كند. اين روش خصوصا براي كودكان كه توانايي بيان شفاهي احساساتشان را ندارند جهت برقراري ارتباط آسانتر، كم كردن استرس و تطبيق پيدا كردن با شرايط موجود بسيار مطلوب ارزيابي شده است. تحقيقات بيانگر آن است كه هنر درماني در تمام گروههاي سني در موارد زير نتايج مثبتي در پي داشته است: كاهش اضطراب، افسردگي و ساير بيماريها و يا ناتوانيها احساسي و ذهني، درمان آسيبهاي جنسي و اعتياد، بهسازي روابط نابسامان خانوادگي، كاهش خشونت و ناتوانيهاي اجتماعي ناشي از بيماري، كاهش مشكلات جسمي، افزايش كنترل شخصي، ذهني و رواني و رفع مشكلات روان اجتماعي ناشي از درمان بيماريها كه هدف نهايي آن با توجه به نيازهاي فردي و علايق هر فرد براي او مشخص مي گردد.

4-8-2. تعريف رشته هاي هنردرماني
هنر درماني شامل تمام رشته هايي مي شود كه بر پايه هنر به مشاركت در درمان مي پردازند كه درمانهاي مبتني بر هنرهاي بصري، موسيقي درماني، رقص/ حركت درماني، نمايش درماني و شعر درماني اهم اين روشها مي باشند. (درمانهاي ديگري نيز ممكن است ذيل عنوان هنردرماني قرار گيرند ولي در رساله حاضر روشهاي معمول كه ميزان استفاده از آنها بيشتر مي باشد مطرح شده اند).

- هنر درماني (درمانهاي مبتني بر هنرهاي بصري): انجمن هنر درماني آمريكا اين واژه را بصورت زير تعريف كرده است: هنردرماني تخصصي است كه از ابزارهاي هنري، تصاوير، فرآيندهاي خلاقانه و پاسخهاي بيمار يا استفاده كننده به فعاليت هنري صورت گرفته، بعنوان وسيله اي براي تعيين ميزان رشد فردي، تخمين تواناييها، خصوصيات شخصيتي، خواستها، علايق و رفع مشكلات فرد استفاده مي كند.

- رقص درماني: انجمن رقص درماني آمريكا رقس/ حركت درماني را استفاده روان درمانگرانه از حركت بعنوان ابزاري براي هماهنگ كردن احساسات، ذهن و جسم فرد تعريف كرده است. استفاده از حركات بدن بعنوان روشي درمانگر قدمت زيادي داشته و رقص وسيله اي براي بيان و بروز احساسات فرد و برقراري ارتباط او با ديگران و طبيعت مي باشد.

- نمايش درماني: انجمن نمايش درماني آمريكا نمايش درماني را بصورت زير تعريف كرده است: استفاده سيستماتيك و ارادي از تئاتر و نمايش براي دستيابي به اهداف درماني در جهت از بين بردن نشانه هاي بيماري و دست يابي به يكپارچگي فيزيكي و احساسي و رشد فردي. نقش گذراي رواني نيز يكي از شاخه هاي نمايش درماني مي باشد كه موسسه روان درماني آن را رشته اي درماني متشكل از اجراي نمايش، فعاليت گروهي و آموزش نقشها براي ايجاد تغييرات بنيادي در زندگي شركت كنندگان تعريف كرده است. اين رشته بر پايه تئوريها و متدلوژي هاي Jacob L.Moreno پايه گذاري شده است.

- موسيقي درماني: موسيقي درماني توسط انجمن موسقي درماني آمريكا بعنوان رويكردي درماني تعريف شده است كه موسيقي را با روشهاي انساني، روان پويشي، رفتاري و پزشكي تركيب مي كند تا به استفاده كننده در جهت رسيدن به اهداف درماني كمك كند. اين اهداف مي توانند ذهني، فيزيكي، احساسي، اجتمعي يا روحي باشند.

- شعر درماني: انجمن شعر درماني آمريكا شعر درماني را بعنوان استفاده ارادي از شعر  و ساير صورتهاي ادبيات براي درمان و رشد فردي تعريف كرده است.

دانلود پايان نامه  مركز درماني و حمايت از كودكان سرطاني بارويكرد معماري سبز

هنر درمانگران مي بايست با صورتهاي هنري آشنايي داشته و داراي مدرك در يكي از رشته هاي ذكر شده باشند. از آنجا كه كار آنها به بيمار و فرآيند درمان و بهبود او مربوط مي شود، لذا در ابتداي فرآيند درمان انجام بررسي وضعيت بيمار به منظور پي بردن به ويژگيهاي شخصي بيمار و تعيين اهداف درماني لازم مي باشد. روشهاي نوين درمان بر ايجاد تغيير در فرد تاكيد داشته و معتقدند درمان از روشي سيستماتيك حاصل مي شود كه گام به گام با بيمار پيش رفته و در قالب فرمي هنري صورت مي پذيرد. در واقع وظيفه اصلي هنر درمانگران را مي توان آماده كردن بيمار، محيط،‌ابزار هنري و رشد انگيزه خود درمانگري در بيمار با توجه به عامل زمان برشمرد. آنان مسئول شنيدن حرف ها و احتياجات بيمار و پديد آوردن اثر هنري هستند كه بر ارتباطات درماني استوار بوده و باعث ايجاد تغييراتي خوشايند در بيمار و كادر درمان گردد. تمركز اصلي اين فرآيند بر جنبه هاي درماني آفرينش هنري و نحوه ارتباط آنها با زندگي بيمار مي باشد كه اين كار با مشاركت گروهي چند رشته اي صورت مي گيرد كه همگي در درمان عمومي بيمار مسئوليت دارند. در 20 سال اخير نقش هنرمندان در مجموعه هاي درماني به طري چشمگيري افزايش يافته و فعاليتهايي نظير كار بر روي پروژه هاي هنري براي بهبود شرايط محيط ساخته شده بيمارستان، توسعه مطالعات و تحقيقات مرتبط با هنر در درمان، كار با بيماران در برنام هها و فعاليت هاي هنري، حمايت از بيماران در مبادله احساسات و ديدگاه هايشان براي آگاه سازي متخصصان امر درمان و همكاري و مشورت با بيماران و انجمن هاي مرتبط در جهت ارتقاء وضع سلامتي عمومي از جمله فعاليتهاي آنان مي باشد.

دانلود پايان نامه حل مسئله مسيريابي وسايل نقليه چند انبار با پنجره زماني با استفاده از يك الگوريتم فرابتكاري كارآمد

تقديم به خدايي كه در اين نزديكي است...

واز من به من نزديك‌تر است

خدايي كه هميشه و همه جا دستانم را گرفته است.

تقديم به پدر و مادر عزيزم

كه حضرت دوست آنان را براي حفاظتم در زمين گمارد

تا راهنمايم باشند و ياريم كنند در آنچه امروز هستم

و مي‌خواستم باشم.

و

تقديم به پاكاني از جنس ديگر

كه وقتي در قهقراي زندگي گم شدم

شفاعتم كردند

تا خداوند دستانم را محكم‌تر بفشارد...

تقدير و سپاس از اساتيد بزرگوار و ارجمند

                  جناب آقاي دكتر محمد ميرابي، استاد راهنما

                وجناب آقاي دكتر احمد صادقيه، استاد مشاورم

به پاس همه همفكري‌ها و حمايت‌هاي بي‌دريغ و صميمانه‌اشان.

چكيده

در طي سال‌هاي گذشته، تلاش‌هاي زيادي به جهت كاهش هزينه حمل و نقل با استفاده از مدل‌هاي متفاوت مسأله مسيريابي وسيله نقليه صورت گرفت. در واقع افزايش در هزينه هاي حمل و نقل بسياري را تشويق كرد كه هزينه حمل و نقل مرتبط با حرفه خود را با بهره‌گيري از سيستم مسيريابي وسيله نقليه كاهش دهند. در اين تحقيق ما مسأله مسيريابي وسيله نقليه چند انبار با پنجره زماني را مورد بررسي قرار مي‌دهيم.

مسأله مسيريابي وسايل نقليه چند انبار با پنجره زماني شامل ناوگاني از وسايل نقليه مي‌باشد كه از انبارها حركت نموده، دسته‌اي از مشتريان را ملاقات كرده و به انبار بر مي‌گردند. ما در اين تحقيق حالتي را در نظر گرفته ايم كه ديگر نيازي نمي‌باشد هر وسيله نقليه بعد از ملاقات مشتريان به انبار شروع حركت برگردد بلكه ممكن است انبار ابتداي مسير با انبار انتهاي مسير متفاوت از يكديگر باشند. هر وسيله نقليه داراي يك ظرفيت ثابت است، و هر مشتري داراي تقاضاي مشخص است كه بايد كاملا ارضا شود. مسأله شامل تركيب انتخاب ملاقات براي هر مشتري و تعيين مسيرهاي وسايل نقليه براساس قوانين مسأله مسيريابي وسيله نقليه است؛ بطوريكه كل مسافت طي شده توسط هر وسيله نقليه و كل زمان‌هاي زودكرد و ديركرد و در مجموع كل هزينه كمينه شود.

از آنجائيكه مسأله مسيريابي وسيله نقليه يك مسأله متعلق به كلاس NP-Hard است مسأله مسيريابي وسيله نقليه چند انباره با پنجره زماني نيز به عنوان تعميمي از VRP جزء مسائل پيچيده و متعلق به كلاس NP-Hard است و براي حل آن از رويكردهاي فراابتكاري استفاده مي‌شود. در اين پايان‌نامه الگوريتم ژنتيك براي حل مسأله مسيريابي وسيله نقليه چند انباره با پنجره زماني پيشنهاد شده است. وسعي شده است با استفاده از روش خوشه بندي ژنتيك، مشتريان را دسته‌بندي كرده تا فضاي جستجوي مسأله را كاهش داده و سپس با استفاده از الگوريتم ژنتيك مجموعه جواب و تابع هدف مسأله را بدست مي‌آ‌وريم.

كلمات كليدي: مسيريابي وسايل نقليه، چند‌انبار، پنجره زماني، خوشه‌بندي، الگوريتم ژنتيك

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                    صفحه

فصل اول:كليات تحقيق.. 1

1-1مقدمه. 2

1-2- ضرورت و اهميت برنامه ريزي حمل‌ونقل.. 3

1-3- حمل‌ونقل در ايران.. 4

1-4- هدف از انجام مطالعه. 5

1-5- تعريف مسأله. 6

1-6- جمع‌بندي و ساختار ارائه مطالب... 7

فصل دوم:ادبيات تحقيق.. 9

2-1-مقدمه. 10

2-2- مسأله مسيريابي.. 10

2-3- مسأله فروشنده دوره‌گرد. 10

2-4- مسأله مسيريابي وسايل نقليه. 13

2-5- اجزاي مسأله VRP. 14

2-5-1- خصوصيات كلي مشتريان.. 14

2-5-2 خصوصيات  وسايل نقليه. 15

2-5-4- انواع توابع هدف در VRP. 16

2-5-6 برخي مشكلات مدل‌سازي VRP در شرايط واقعي.. 16

2-6- تعريف رياضي مسأله مسيريابي وسيله نقليه در حالت كلي.. 17

2-6-1  مدل عمومي مسأله VRP. 18

2-7-روشهاي حل مسأله مسيريابي وسايل نقليه كلاسيك... 20

2-7-1-روش‌هاي دقيق.. 20

2-7-2-روشهاي ابتكاري.. 22

2-7-3-روشهاي فراابتكاري.. 24

2-8- انواع اصلي مسأله مسيريابي وسيله نقليه. 26

2-8-1 مسيريابي وسيله نقليه باظرفيت محدود وسايل نقليه. 27

2-8-2-مسأله مسيريابي وسايل نقليه با ناوگان ناهمگن.. 28

2-8-3-مسأله مسيريابي وسايل نقليه با تقسيم تحويل.. 30

2-8-4- مسيريابي وسيله نقليه با تحويل و جمع آوري.. 33

2-8-5- مسأله مسيريابي دورهاي وسايل نقليه. 34

2-8-5-1 تعريف رياضي مسأله مسيريابي دوره اي وسايل نقليه (PVRP) 35

2-8-5-2- مدل رياضي PVRP. 37

2-8-6- مسأله مسيريابي وسايل نقليه با چند انبار. 41

2-8-6-1-تعريف رياضي مسأله MDVRP. 42

2-8-7- مسأله مسيريابي وسايل نقليه با پنجره زماني.. 44

2-8-7-1 تقسيم بندي مسأله VRPTW... 45

2-8-7 -1-1 مدل هاي پنجره‌‌هاي زماني سخت.. 46

2-8-7-1-2-  مدل هاي پنجره‌هاي زماني نرم. 46

2-9- جمع‌‌بندي.. 53

فصل سوم:روش تحقيق.. 55

3-1 مقدمه. 56

3-2 خصوصيات و فرضهاي مدل.. 56

3-2-1-فرضيات.. 56

3-2-2 تعريف علائم و پارامترها 56

3-2-2-1 انديسها 57

3-2-2-2 پارامترها 57

3-2-2-3 متغيرهاي تصميم‌گيري.. 58

3-2-2-4 مدل رياضي.. 58

3-3 مروري بر الگوريتم ژنتيك (GA) 60

3-3-1 تعريف.. 60

3-3-2 گذري بر ژنتيك طبيعي.. 61

3-3-3 واژگان الگوريتم ژنتيك... 66

3-3-4 ساختار كلي الگوريتم ژنتيك... 67

3-3-5 مفاهيم كليدي الگوريتم ژنتيك... 68

3-3-6 كدينگ... 69

3-3-7 ايجاد جمعيت اوليه. 71

3-3-8 اعمال ژنتيك... 71

3-3-8 -1 عمل تحول.. 72

3-3-8 -1 -1فضاي نمونه گيري.. 72

3-3-8 -1 -2مكانيسم نمونه‌گيري.. 73

3-3-8 -1-4 نخبه گرايي.. 75

3-3-8 -2 عملگرهاي تركيبي.. 75

3-3-8 -2 -1 انواع عملگرهاي تركيبي.. 75

3-3-8 -2 -2 احتمال تركيب... 78

3-3-8 -3 عملگرهاي جهشي.. 79

3-3-8 -3 -1 انواع عملگرهاي جهشي.. 80

3-3-9 تابع برازش... 81

3-3-10 روش اجراي الگوريتم ژنتيك... 82

3-4 ساختار پيشنهادي الگوريتم ژنتيك... 84

3-4 -1خوشه بندي ژنتيك... 84

3-4 -1-1 نمايش رشته(كروموزوم) 84

3-4-1 -2 ساخت جمعيت اوليه. 85

3-4-1 -3 محاسبه تابع برازش... 85

3-4 -1-3 انتخاب.. 85

3-4 -1-4 تركيب... 86

3-4 -1-5 جهش... 86

3-4 -1-6 شرط توقف.. 87

3-4-2 الگوريتم ژنتيك... 87

3-4-2 -1 نحوه نمايش جواب‌ها 87

3-4-2 -2 تعريف ميزان برازندگي.. 88

3-4-2 -3 مكانيزم انتخاب.. 89

3-4-2 -3 عملگر تركيب... 89

3-4-2 -4 عملگر جهش... 91

3-5 الگوريتم K-Mean. 92

3-6 الگوريتم خوشه‌بندي فازي  (FCM) Fuzzy c-mean. 92

فصل چهارم:جمع‌آوري و تحليل داده‌ها 95

4-1 مقدمه. 96

4-2 ويژگي هاي نرم افزار. 96

4-3 مشخصات مسائل نمونه. 96

4-4 تعيين پارامترها 97

4-5 نتايج محاسباتي.. 97

4-6 جمع بندي.. 102

فصل پنجم:نتيجه گيري.. 103

5-1 نتيجه گيري.. 104

5-2 تحقيقات آتي.. 104

منابع ومآخذ. 106

فهرست جداول

جدول 1-1- مقايسه ارزش بخش حمل‌ونقل در توليد ناخالص ملي كشور در فاصله سال هاي 1370 و 1386 به قيمت هاي ثابت (ميليارد ريال) 4

جدول 2-1 مروري بر ادبيات مسأله مسيريابي وسيله نقليه با پنجره زماني.. 51

جدول 3-1 مقايسه الگوريتم ژنتيك با فرآيند تكامل طبيعي (ژن و همكاران،1997) 65

جدول 4-1-مقاديرپارامترهاي الگوريتم ژنتيك... 97

جدول 4-2 جوابهاي بدست آمده از روش هاي خوشه بندي K-Means و FCM و GA.. 98

جدول 4-3- جواب هاي بدست آمده در حالتهاي با برگشت به انبار اوليه و بدون برگشت به انبار اوليه. 101

فهرست اشكال

شكل 1-2- شبكه حمل‌ونقل چند هدفه و مثال هاي اساسي آن (ظهرهوند،2011) 5

شكل 2-1- نمايي از مسأله فروشنده دوره گرد TSP(ظهره وند،2011) 11

شكل 2-2- نمايي ساده از مسأله MTSP(ظهره وند،2011) 11

شكل 2-3- مسأله VRP(ظهره وند،2011) 12

2-5-3- خصوصيات مسيرها 15

شكل 2-4- مسأله PVRP( ظهره وند،2011) 36

شكل 2-5-سرويس دهي در حالت TW سخت... 46

شكل 2-6- سرويس دهي در حالت TW نرم. 47

شكل2-7 ساختار كلي كار انجام شده. 53

شكل 3-1 تئوري داروين (ژن و همكاران،1997) 63

شكل 3-2- فضاي كدينگ و فضاي جواب (ژن و همكاران،1997). 70

شكل 3-3- قانونمند و موجه بودن(ژن،1997) 70

شكل 3-4-ماتريس نمايش جواب.. 88

شكل 3-5-شكل ديگر ازماتريس نمايش جواب.. 88

شكل 4-1مسيربهينه به  روشGA در p03. 99

شكل 4-2 مسيربهينه به  روشK-means در p03. 99

شكل 4-3 مسيربهينه به  روشFCMدر p03. 100

 دانلود پايان نامه حل مسئله مسيريابي وسايل نقليه چند انبار با پنجره زماني با استفاده از يك الگوريتم فرابتكاري كارآمد

انواع اصلي مسأله مسيريابي وسيله نقليه

همانگونه كه در بخش قبلي بحث شده است، نسخه اصلي VRP تعدادي از مفروضات از جمله، استفاده از يك ناوگان يكسان از ماشين‌ها، وجود يك انبار مركزي، وجود تنها يك مسير براي هر ماشين و غيره را شامل مي‌شود. اين دسته از محدوديت‌ها با معرفي محدوديت‌هاي اضافي مي‌تواند از مسأله حذف گردند و محدوديت‌هاي زيادي كه مسأله را بيشتر به واقعيت نزديك مي‌كند به آن افزوده شد. اين تغيير سبب افزايش پيچيدگي مسأله مي‌گردد، همچنين با محدود ساختن سبب طبقه‌بندي اينگونه مسائل توسعه يافته تحت يك مسأله NP-hard مي‌گردد. در اين بخش اين مسائل تعميم داده شده را مي توان در دسته‌هاي زير مورد مطالعه قرار داد.

مسيريابي وسيله نقليه باظرفيت محدود وسايل نقليه
مسيريابي وسيله نقليه با ناوگان ناهمگن
مسيريابي وسيله نقليه با تقسيم تحويل
مسيريابي وسيله نقليه باتحويل و جمع آوري
مسيريابي دوره‌اي وسيله نقليه
مسيريابي وسيله نقليه چند انبار
مسيريابي وسيله نقليه بادر نظر گرفتن پنجره زماني

2-8-1- مسيريابي وسيله نقليه باظرفيت محدود وسايل نقليه

در مسائل مسيريابي وسيله نقليه باظرفيت محدود وسايل نقليه[1] (CVRP) كليه نقاط داراي تعداد مشخصي از ميزان تقاضا هستند همچنين وسايل نقليه‌اي كه از نقطه مبدأ حركت مي‌كنند نيز داراي يك ظرفيت محدود براي سرويس‌دهي هستند، تابع هدف اينگونه مسائل مانند تابع هدف مسأله VRP كلاسيك به كمينه‌سازي كل هزينه‌ها، شامل هزينه‌هاي طي مسير و وسايل نقليه مي باشد. در اين نوع مسائل براي وسايل نقليه حداكثر ظرفيتي به نام "C" تعريف مي‌شود كه جمع كل تقاضاي هر گره نبايد از آن بزرگتر شود.

با توجه به ميزان ظرفيت هر وسيله نقليه دو گونه CVRP تعريف مي‌شود:

مسيريابي وسايل نقليه با ديدگاه ظرفيت محدود يكسان براي تمامي وسايل نقليه[2](SCVRP)  كه در اين حالت كليه وسايل نقليه باهم يكسان ومشابه خواهد بود.
مسيريابي وسايل نقليه با ديدگاه ظرفيت محدود غير‌يكسان براي وسايل نقليه(ACVRP) [3] كه در اين حالت ظرفيت وسايل نقليه غير‌يكسان بوده و در نتيجه انتخاب خودرو براي مسيرهاي مختلف تابع ظرفيت آن خواهد بود.(شريعت،2004).

2-8-2- مسأله مسيريابي وسايل نقليه با ناوگان ناهمگن

مسأله مسيريابي وسايل نقليه با ناوگان ناهمگن[4] (HFVRP) شكل ديگري از VRP است كه در آن نيازي نيست كه كليه ماشين‌هاي ظرفيت، هزينه ثابت و متغير برابري داشته باشند. ما مي‌توانيم يك مجموعه از مشتري‌ها، N، و يك تعداد معين از انواع ماشين‌ها، M، را داشته باشيم؛ بطوريكه هر دسته از ماشين‌ها داراي يك ظرفيت ، يك هزينه ثابت ، و يك واحد هزينه متغير  داشته باشند (m=1,…,M). در VRP كلاسيك، هر مشتري تنها مي‌بايست توسط يك ماشين سرويس داده شود، هر ماشين مي‌بايست سفر خود را از انبار مركزي آغاز و به همانجا ختم كند و ظرفيت ماشين و حداكثر زمان هر سفر نمي‌بايست از حد خود تجاوز كنند. هدف HFVRP حداقل نمودن كليه هزينه‌ها شامل هر دو هزينه‌هاي ثابت و متغير بهره‌گيري از ماشين‌ها است. اين ايده تنها مربوط به مسيريابي نمي‌شود، بلكه تركيب ناوگان ماشين‌ها را نيز در نظر دارد. تحقيقات موجود در ادبيات موضوع براي حل انواع HFVRP بر روي توسعه الگوريتم‌هاي ابتكاري بجاي روش‌هاي دقيق متمركزند. آنها را مي‌شود در دو دسته كلي قرار داد: روش‌هاي ابتكاري كلاسيك كه اكثرا از الگوريتم‌هاي ابتكاري VRP ساده برگرفته شده‌اند، و روش‌هاي فراابتكاري.

گلدن و همكاران در سال 1984، براي نخستين بار يك الگوريتم ابتكاري را براي حل HFVRP معرفي كردند. آنها روش‌هاي ابتكاري مختلفي را بر اساس روش پس‌انداز[5] كلارك و رايت، بمانند الگوريتم تور اصلي ژيلت و ميلر، ايجاد كردند. جديدترين روش ابتكاري معرفي شده، عبارت است از الگوريتم رناد و باكتور، كه تا به امروز يكي از برترين دستورالعمل‌ها حل است، با اين حال زمان حل آن طولاني است. اين روش با توليد يك مجموعه بزرگ از مسيرها آغاز بكار مي‌كند؛ سپس از ميان آنها، آنهايي را كه محدوديت مسأله را با كمترين هزينه برآورده مي‌سازد، با استفاده از روش دقيق ولي چندجمله‌اي الگوريتم تقسيم‌بندي مجموعه برمي‌گزيند (رفيعي،2010).

به تازگي، روش‌هاي فرابتكاري بيشتري براي حل HFVRP پيشنهاد شده‌اند. در سال 1996 عثمان و صالحي، در سال1999 گندرائو و همكاران، ودر سال 2002واسان و عثمان، روش‌هايي را كه امروزه تحت نام OS، GLMT، و WO شناخته شده‌اند، معرفي كرده‌اند. تمامي اين الگوريتم‌ها بر اساس روش جستجو ممنوعه استوارند. در الگوريتم OS يك جواب اوليه بر اساس روش ابتكاري صالحي و راند، توليد شده و سپس با استفاده از يك روش جستجو ممنوعه در حافظه كوتاه مدت بهبود مي‌يابد (رفيعي،2010).

الگوريتم GLMT به مراتب پيچيده‌تر است و نيازمند استفاده از GENIUS، كه توسط گندرائو و همكارانش، براي TSP، توسعه يافته است. الگوريتم WO، متغير‌هاي گوناگوني را كه از روش‌هاي مختلف جستجوي همسايگي بدست آمده، با يكديگر مقايسه مي‌كند (رفيعي،2010).

در سال 2008 پاراسكوپولوس و همكارانش، مسأله مسيريابي ناوگان غيريكسان به همراه پنجره زماني را به منظور حداقل نمودن هزينه نهايي جابجايي، در نظر گرفته‌اند. براي حل مسأله يك الگوريتم دو مرحله‌اي بر اساس روش جستجو ممنوعه تركيبي با الگوريتم جستجو همسايگي متغيرها[6] (VNS)، بكار گرفته شده است. در اولين مرحله، راه‌حل‌هاي اوليه گوناگوني بر اساس الگوريتم ساختاري نيمه‌موازي توليد مي‌شود. سپس، يك دستورالعمل حذف مسير براي كاهش تعداد خودروها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. سرانجام، يك زيرمجموعه از راه‌حل‌ها با كيفيت‌تر براي بهبود انتخاب مي‌شوند. در مرحله بعدي، يك الگوريتم جستجوعه ممنوعه همسايگي براي كاهش هزينه كلي جابجايي مسيرهاي انتخابي در اولين مرحله، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ايمران و همكارانش در سال 2009، يك VNS را براي حل HFVRP ارائه دادند. جواب اوليه در سه مرحله ايجاد مي‌شود. ابتدا يك تور اصلي بر اساس الگوريتم جاروب ايجاد مي‌شود. سپس تور ايجاد شده توسط روش 2-opt ارائه شده توسط لين، بهبود مي‌يابد. سرانجام، بر مبناي هزينه شبكه ايجاد شده با استفاده از الگوريتم ديجكسترا[7] اندازه ناوگان بهينه محاسبه مي‌شود. يك روش بر مبناي ديجكسترا، و تنوع‌سازي بعد از مرحله جستجوي محلي براي بهبود كيفيت جواب‌هاي بدست آمده و بررسي ساير مناطق در ناحيه جواب بكار مي‌روند. ليو و همكارانش در سال 2009، يك الگوريتم ژنتيك موثر را براي حل يك HFVRP تركيبي ارائه كردند. در الگوريتم پيشنهادي آنها ابتدا، يك مجموعه از جواب‌هاي اوليه توسط دو روش ساختاري مختلف پس‌انداز، و جاروب ايجاد مي‌شوند. هر جواب اوليه به شكل يك كروموزوم متناظر آن در مي‌آيد. سپس در يك تعداد از پيش مشخص تكرار، دو جواب به عنوان والدين براي توليد نسل‌هاي بعدي بر مبناي روش انتخاب مسابقه‌اي، به صورت تصادفي انتخاب مي‌شوند. سپس تعداد مطلوبي از نسل بعدي در مرحله توليد مجدد بوسيله عملگر تقاطع ايجاد مي‌شوند. نسل بعدي سپس جستجوهاي محلي تغيير داده مي‌شود تا كيفيت آنها بهبود يابد (رفيعي،2010).

.دانلود پايان نامه حل مسئله مسيريابي وسايل نقليه چند انبار با پنجره زماني با استفاده از يك الگوريتم فرابتكاري كارآمد

[1] Capacity Vehicle Routing Problem

[2] Symmetric CVRP

[3] Asymmetric CVRP

[4] Heterogeneous Fleet VRP(HFVRP)

[5] Saving Method (SM)

[6] Variable Neighborhood Search Algorithm(VNSA)

[7] Dijkstra Algorithm(DA)

دلايل استفاده از لجستيك معكوس

به طور عمومي و سنتي توليد كنندگان در قبال توليدات خود پس از توضيع و سپس مصرف توسط مصرف كنندگان، هيچ گونه احساس مسئوليتي نمي كنند و تعهدي را در قبال توليدات خود نمي پذيرند. اما امروزه حجم محصولات توليدي مصرف شده خسارات قابل ملاحظه اي را در جهت تخريب محيط زيست به بار آورده است و همگان اعم از مصرف كنندگان و مسئولان نگران وضعيت محيط زيست خود هستند وبا دغدغه فراوان، روند رو به بهبودي را براي وضعيت محيط زيست خود دنبال مي كنند. به نحوي كه همگان از توليد كنندگان انتظار دارند تا هزينه ضايعات و جمع آوري زباله هاي ناشي از توليدات خود را بپذيرند و يا حداقل ضايعات كالاهاي مصرف را كاهش دهند.

اين توجه روز افزون به مديريت ضايعات و وضع قوانين جديد در خصوص ضايعات محصولات توليدي، توليد كنندگان را به سمت بهبود فرايند توليد كشانده است. با توجه به هزينه هاي بالاي پاكسازي محيط زيست، بيشتر شركت هاي توليدي در اروپا و آمريكا مسئوليت جمع آوري، پخش و به روز كردن كالاهاي دست دوم توليدي خود را بر عهده گرفته اند.

از اهداف لجستيك معكوس، فراهم كردن رضايتمندي مشتري مي باشد. بدين معنا كه مشتري پس از تامين نياز هايش  از سيستم لجستيكي مورد انتخاب خود احساس امنيت كرده مطمئن باشد كه در صورت وجود هر گونه عيب و نقص در كالاي توزيع شده كه از ناحيه يكي از فرايند هاي توليد، توزيع و يا انبار ناشي شده باشد به وسيله استقرار لجستيك معكوس قابل پذيرش و رفع شدن است و به صورت منظم، اقلام كالاهاي توزيع شده اي كه براي مصرف كننده يا مشتري قابل استفاده نيستند در زنجيره تامين به وسيله سيستم توزيع معكوس جمع آوري شده و توسط يكي از مراحل بهبود مستمر لجستيك معكوس در كمترين زمان ممكن براي مصرف كالا و اقلام مطلوب به مشتري باز گردانده مي شود. بنابر اين عمده دلايل فعال شدن سازمانها در لجستيك معكوس عبارتند از (خداويردي، 1389):

قوانين و مقررات زيست محيطي كه ساز مانها را وادار مي كند تا كالا ها و محصولات زائد خود را جمع آوري كرده و در رفتار توليدي اينده خود مراقبت بيشتري كنند.
مزاياي اقتصادي استفاده از كالاهاي عودت داده شده در فرايند توليد به جاي پرداخت هزينه انهدام ضايعات كالاي دسته دوم وافزايش آگاهي هاي زيست محيطي مصرف كنندگان بديهي است كه مصرف مجدد وطولاني مدت محصولات به هر طريق ممكن جزء ديد گاه هاي اقتصادي اجتماعي و زيست محيطي سودمند به حساب مي آيد.
مصرف كنندگان و مشتريان سيستم لجستيكي از استقرار لجستيك معكوس به شدت استقبال مي كنند و اين بدليل سود نهفته اي است كه در اثر استقرار لجستيك معكوس نمايد مزايايي چون احساس امنيت خاطر از سالم بودن كالا ضمانت سيستم  براي كالا ها و اقلام توزيع شده و تقبل هزينه هاي ناشي از سالم نبودن كالا و اقلام.
2-10-6- آموزش و پژوهش

مباحث جديد مديريتي براي تبديل شدن به يك فرهنگ در سازمان، نيازمند خط و مشي هاي صريح و آموزش و پژوهش در اين حوزه مي باشند. در واقع پياده سازي مديريت زنجيره تامين سبز نيازمند همكاري اجزاي زنجيره تامين براي كاهش صدمات زيست محيطي در طول زنجيره تامين مي باشد. يكي از راههاي مؤثر براي همسو كردن اجزاي زنجيره تامين حضور در سمينارها و كنفرانس هاي زيست محيطي براي بررسي اهميت زنجيره تامين سبز و ارائه راهكارهاي نوين در اين زمينه مي باشد.

سازمان هايي كه از استراتژي بر پايه نوآوري در مديريت زنجيره تامين سبز استفاده مي كنند سعي دارند با ايجاد نوآوري در طراحي و توليد محصولات سبز و قابل بازيافت علاوه بر كاهش هزينه هاي تخريب محيط زيست از استراتژي تمايز نيز استفاده كنند. تركيب همزمان اين دو استراتژي مزيت رقابتي را براي شركت به همراه خواهد داشت. در توسعه محصولات سبز، ابتكار امري ضروري          مي باشد و شامل شناسايي مواد جايگزين (براي مثال استفاده از مواد سازگار با طبيعت در بسته بندي ها)، خلق طراحي هاي صرفه جويي انرژي، و ارتقاي كارايي انتقال انرژي مي شود. همه اين اقدامات تكيه بر تلاش هاي مشترك و نوآورانه ميان صنعت و تامين كنندگان مي باشد (گوپتا و وانگ،1393، ص. 29).

شركت هاي SONY و DELL با ايجاد محيط هايي براي پژوهش و نوآوري هاي سبز، به دنبال كمينه كردن اثرات نهايي محصولات خود مي باشند (گوپتا و وانگ،1393، ص. 29).

2-10-7- مديريت زيست محيطي

در اين بعد سعي بر آن است كه مديريت زيست محيطي داخل سازمان بررسي شود. همانطور كه در بخش هاي پيشين اشاره شد  مديريت زيست محيطي بدين مفهوم است كه واحد هاي توليدي و بخش هاي وابسته به آنها به طور پيوسته و بدون نظارت بخش هاي زيست محيطي سازمان، اهداف زيست محيطي را اجرا كنند و مفهوم اين امر آن است كه (خداويري، 1389):

استاندارد ها و خط مشي هاي رسمي زيست محيطي توسط تمام كاركنان آموخته و درك شود.
ملزومات قانوني آن مورد بازنگري قرار گيرد.
آموزش هاي مناسب انجام گيرد.
اسناد مورد نياز موجود و قابل كنترل باشد.
حمايت از زنجيره تامين سبز توسط مديران ارشد و مياني و اخذ گواهينامه مديريت زيست محيطي مانند ايزو 14000 مي تواند تضميني براي تداوم اهداف زيست محيطي شركت ها باشد. در واقع با حمايت و بازنگري مديران در برنامه زيست محيطي، افراد و واحدهاي مختلف سازمان به اهداف زيست محيطي همانند ديگر اهداف سازمان اهميت مي دهند و مسائل زيست محيطي را در مأموريت سازمان مي گنجانند. بحث سبز بودن با استراتژي هاي سازمان تركيب شده و كليه فعاليت هاي اجرايي سازمان با در نظر گرفتن رعايت اصول مديريت زنجيره تامين سبز انجام خواهد شد.

همچنين مي توان تعدادي از فعاليت هاي اجرايي لازم در زمينه مديريت زيست محيطي براي دستيابي به مديريت زنجيره تامين سبز را در بندهاي زير خلاصه نمود:

وجود خط مشي و سياست مدون در حوزه محيط زيست و مسئوليت اجتماعي سازمان (آريف[1] و همكاران، 2009)
بازنگري مديريت در برنامه هاي زيست محيطي سازمان (خداويري، 1389)
بكارگيري اصول مديريت كيفيت جامع (وو[2] و همكاران، 1995)
تنظيم ضوابط و معيارهاي لازم جهت كاهش مصرف انرژي و استفاده از انرژي هاي پاك (كتزاب[3] و همكاران، 2011)
     [1] Arif

     [2] Wu

     [3] Kotzab

پايان نامه كارشناسي ارشد رشته مهندسي صنايع

لينك خريد و دانلود پايان نامه :

شناسايي و ارزيابي مولفه هاي مديريت زنجيره تامين سبز با رويكرد تصميم گيري هاي چند معياره فازي (مطالعه موردي: صنعت مواد غذايي)

استاد راهنما:

دكتر مجيد رفيعي

پژوهشگر:

حميد عبدالملكي

اسفند ماه 1393

چكيده

امروزه مديريت زيست محيطي با تاكيد بر حفاظت از محيط زيست به يكي از مهم ترين مسائل مشتريان، دولت ها، صنايع و رقبا تبديل شده و فشارهاي بين المللي و جهاني، سازمان ها را ملزم به توليد محصولات و خدمات سازگار با محيط زيست كرده است. اين چالش منجر به ايجاد مفهوم جديدي به نام مديريت زنجيره سبز در حوزه كسب و كار شده كه تركيبي از تفكر محيطي و زنجيره تامين است. هدف اين تحقيق شناسايي شاخص هاي اصلي مديريت زنجيره تامين سبز و ارائه چارچوبي در اين راستا به منظور پياده سازي، سنجش و مقايسه ميزان سبز بودن صنايع توليدي علي الخصوص صنعت مواد غذايي مي باشد. اين تحقيق در سه فاز متفاوت صورت گرفته است؛ در فاز نخست مؤلفه هاي مديريت زنجيره تامين سبز با مطالعه متون علمي و كسب نظر خبرگان استخراج شده (شامل هفت بعد: تامين كننده و خريد سبز، طراحي و بسته بندي سبز، توليد سبز، توزيع و بازاريابي سبز، لجستيك معكوس، مديريت زيست محيطي و آموزش و پژوهش و 29 شاخص) و مبناي تهيه پرسشنامه قرار گرفته است. در فاز بعدي مؤلفه هاي استخراج شده به روش تحليل سلسله مراتبي فازي و كسب نظر خبرگان صنعت مواد غذايي، اولويت بندي مي شوند. و در نهايت با استفاده از روش تاپسيس فازي، سه شركت صنعت مواد غذايي كاله، پاك و لينا نيك مورد سنجش قرار گرفتند. نتايج حاكي از آن است كه شركت هاي كاله، لينا نيك و پاك به ترتيب رتبه اول تا سوم را از نظر سبز بودن به دست آوردند. و در پايان سعي شده است راهكارها و تحليلي از نتايج بدست آمده ارائه شود.

واژگان كليدي: مديريت زنجيره تامين، مديريت زنجيره تامين سبز، سيستم مديريت زيست محيطي، تصميم گيري هاي چند معياره فازي

فهرست مطالب

فصل اول: كليات تحقيق.. 1

1-1- مقدمه: 2

1-2- بيان مسئله و اهميت موضوع. 3

1-2-1- صنعت مواد غذايي.. 4

1-3- اهداف تحقيق.. 5

1-4- تاريخچه مديريت زنجيره تامين سبز و مسائل زيست محيطي.. 5

1-5- سوالات تحقيق.. 7

1-6- روش انجام تحقيق.. 7

1-7- روش گردآوري اطلاعات... 8

1-8- جامعه و نمونه آماري.. 8

1-9- جنبه هاي نوآورانه تحقيق.. 9

1-10- اصطلاحات و واژگان كليدي.. 9

فصل دوم: ادبيات تحقيق.. 11

2-1- تاريخچه مديريت زنجيره تامين.. 12

2-2- ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻧﺠﯿﺮه ﺗﺎﻣﯿﻦ و مفاهيم آن.. 13

2-3- اهداف مديريت زنجيره تامين.. 15

2-4- فرايندهاي مديريت زنجيره تامين.. 16

2-5- راﻫﺒﺮد زﻧﺠﯿﺮه ﺗﺎﻣﯿﻦ.. 17

2-6- مفهوم پايداري.. 18

2-6-1- اثر متقابل مديريت زنجيره تامين و پايداري.. 21

2-6-2- توسعه پايدار 21

2-6-3- مديريت زنجيره تامين پايدار 23

2-7- مسئوليت اجتماعي سازمان.. 24

2-7-1- تعريف مسئوليت اجتماعي.. 25

2-8- سير تكاملي مديريت محيط زيست... 26

2-8-1- معرفي استاندارد ايزو 14000. 28

2-8-2- سيستم مديريت زيست محيطي.. 29

2-8-3- استاندارد ارزيابي عملكرد زيست محيطي.. 30

2-8-4- استاندارد هاي برچسب گذاري زيست محيطي.. 30

2-8-5- جنبه هاي زيست محيطي در استاندارد محصول.. 30

2-9- مديريت زنجيره تامين سبز. 30

2-9-1- مفاهيم و تعاريف مديريت زنجيره تامين سبز. 31

2-9-2- توسعه مديريت زنجيره تامين سبز. 33

2-9-3- ارزيابي چرخه عمر. 37

2-9-4- تاثيرات مديريت زنجيره تامين سبز بر استراتژي هاي صنعت... 38

2-9-5- مصرف سبز. 39

2-9-6- مزاياي پياده سازي سيستم مديريت زنجيره تامين سبز. 41

2-9-7- موانع پيش رو جهت دستيابي به مديريت زنجيره تامين سبز. 44

2-10- مؤلفه هاي مديريت زنجيره تامين سبز. 46

2-10-1- خريد سبز. 46

2-10-1-1- سيستم مديريت زيست محيطي تامين كنندگان.. 47

2-10-2- طراحي و بسته بندي سبز. 50

2-10-2-1- بسته بندي سبز. 50

2-10-3- توليد سبز. 52

2-10-4- لجستيك سبز. 53

2-10-5- لجستيك معكوس.... 54

2-10-5-1- دلايل استفاده از لجستيك معكوس.... 57

2-10-6- آموزش و پژوهش.... 58

2-10-7- مديريت زيست محيطي.. 59

2-11- پيشينه تحقيق.. 60

2-11-1- مطالعات خارجي.. 60

2-11-2- مطالعات داخلي.. 63

2-12- صنايع غذايي.. 65

2-12-1- مصرف انرژي و سوخت... 67

2-12-2- آلودگي آب در اثر صنايع غذايي.. 68

2-12-3- بسته بندي مواد غذايي.. 69

2-13- معرفي شركت هاي مورد مطالعه. 70

2-13-1- معرفي شركت لينا 70

2-13-1-1- چشم انداز 71

2-13-1-2- خط و مشي كيفيت... 72

2-13-1-3- سيستم مديريت زيست محيطي.. 73

2-13-1-4- جوايز و تنديس ها 73

2-13-2- معرفي شركت كاله. 74

2-13-2-1- نوآوري و تنوع. 74

2-13-2-2- كيفيت و سلامت... 74

2-13-2-3-گستردگي.. 75

2-13-2-4- خط و مشي كيفيت و سيستم مديريت زيست محيطي.. 75

2-13-2-5- افتخارات... 77

2-13-3- معرفي شركت پاك... 77

2-14- تصميم گيري هاي چند معياره (MCDM) 78

2-14-1- ارزيابي و بررسي مدل هاي MADM... 80

2-14-2- تصميم گيري هاي چند معياره فازي (FMCDM) 81

2-15- مروري بر مفاهيم و تعاريف تئوري فازي: 82

2-15-1- مجموعه هاي فازي.. 82

2-16- نتيجه گيري.. 85

فصل سوم: روش شناسي تحقيق.. 91

3-1- مقدمه. 92

3-2- روش تحقيق.. 92

3-3- مراحل تحقيق.. 94

3-4- روش گردآوري داده ها و اطلاعات... 96

3-4-1- شناسايي مؤلفه هاي مديريت زنجيره تامين سبز. 97

3-4-2- طراحي پرسشنامه. 97

3-5- جامعه و نمونه آماري.. 98

3-6- اعداد فازي.. 99

3-6-1- اعداد فازي مثلثي.. 99

3-7- تحليل سلسله مراتبي بوكلي.. 101

3-8- روش بررسي سازگاري.. 103

3-9- روش تاپسيس.... 106

3-9-1 روش تاپسيس فازي.. 107

3-10- متغيرهاي زباني.. 110

فصل چهارم: تجزيه و تحليل.. 113

4-1- متغيرهاي جمعيت شناختي.. 114

4-2- محاسبات فرآيند غربالگري شاخص هاي پژوهش.... 115

4-3- تجزيه و تحليل پرسشنامه ب... 119

4-4- تجزيه و تحليل پرسشنامه ج.. 134

فصل پنجم: نتيجه گيري و پيشنهادات... 144

5-1- مقدمه و نتايج شناسايي و غربالگري مؤلفه ها 145

5-2- نتايج حاصل از پرسشنامه ب به روش تحليل سلسله مراتبي فاز بوكلي.. 148

5-3- نتايج حاصل از پرسشنامه ج به روش تاپسيس فازي چانگ.... 150

5-4- بحث و پيشنهادات كاربردي.. 151

5-5- پيشنهادات براي تحقيقات آتي.. 156

منابع.. 157

ضمائم.. 165

فهرست جداول

جدول2-1 موانع پيشرو جهت دستيابي به مديريت زنجيره تامين سبز. 45

جدول 2-2 ابعاد و شاخص هاي شناسايي شده مديريت زنجيره تامين سبز. 85

جدول3-1 شاخصهاي تصادفي (RI) 105

جدول 3-2 واژه هاي كيفي و اعداد فازي متناظر با آنها 111

جدول 3-3 واژه هاي كيفي و اعداد فازي متناظر با آنها 112

جدول 4-1 متغييرهاي جمعيت شناختي... 114

جدول 4-2 فرآيند غربالگري شاخص هاي پژوهش...... 116

جدول 4-3 واژه هاي كيفي و اعداد فازي متناظر با آنها 120

جدول4-4 ميانگين مقايسات زوجي معيارها 122

جدول 4-5 ميانگين مقايسات زوجي زيرمعيارهاي تامين كننده و خريد سبز. 123

جدول 4-6 ميانگين مقايسات زوجي زيرمعيارهاي طراحي و بسته بندي سبز. 124

جدول 4-7 ميانگين مقايسات زوجي زيرمعيارهاي توليد سبز. 124

جدول 4-8 ميانگين مقايسات زوجي زيرمعيارهاي توزيع و بازاريابي سبز. 125

جدول 4-9 ميانگين مقايسات زوجي مديريت زيست محيطي... 126

جدول 4-10 ميانگين مقايسات زوجي آموزش و پژوهش و فرهنگ سازي... 127

جدول 4-11 ميانگين مقايسات زوجي لجستيك معكوس..... 128

جدول 4-12 ميانگين هندسي نرماليزه شده معيارها 129

جدول 4-13 ميانگين هندسي نرماليزه شده تامين كننده و خريد سبز. 129

جدول 4-14 ميانگين هندسي نرماليزه شده طراحي و بسته بندي سبز. 130

جدول 4-15 ميانگين هندسي نرماليزه شده توليد سبز. 130

جدول 4-16 ميانگين هندسي نرماليزه شده توزيع و بازاريابي سبز. 130

جدول 4-17 ميانگين هندسي نرماليزه شده مديريت زيست محيطي... 131

جدول 4-18 ميانگين هندسي نرماليزه شده آموزش و پژوهش و فرهنگ سازي... 131

جدول 4-19 ميانگين هندسي نرماليزه شده لجستيك معكوس..... 131

جدول 4-20 ماتريس اوزان نهايي معيار ها نسبت به مديريت زنجيره تامين سبز. 132

جدول 4-21 وزن نهايي زير معيارها 132

جدول 4-22 واژه هاي كيفي و اعداد فازي متناظر با آنها 135

جدول 4-23 بردار وزن معيارها 135

جدول 4-24 ماتريس تصميم گيري... 136

جدول 4-25 ماتريس بي مقياس فازي... 138

جدول 4-26 ماتريس تصميم بي مقياس وزن دار. 140

جدول4-27 رتبه بندي گزينه ها 143

جدول 5-1 رتبه بندي نهايي معيارهاي مديريت زنجيره تامين سبز. 148

جدول 5-9 اوزان نهايي زير معيار ها 148

جدول 5-10رتبه بندي گزينه ها 150

جدول5- 4 وزن نهايي زيرمعيارهاي توليد سبز. 166

فهرست نمودارها

نمودار 2-1 مقالات با موضوع پايداري در حوزه هاي مختلف در سال 2006 ................................................19

نمودار 2-2 افزايش استفاده از مفهوم پايداري در در ادبيات مديريت .............................................................20

نمودار 2-3 سهم صنايع غذايي از مصرف برق در سال 1389............................................................................67

نمودار 2-4 توزيع بسته بندي مواد غذايي در سراسر كشور................................................................................68

نمودار 2-5 مواد اوليه مورد استفاده در بسته بندي صنايع غذايي....................................................................69

فهرست شكل ها

شكل 2-1 ساختار زنجيره تامين...............................................................................................................................13

شكل 2-2 جريان هاي زنجيره تامين.......................................................................................................................14

شكل 2-3 ابعاد توسعه پايدار......................................................................................................................................24

شكل 2-4 سير تكاملي زنجيره تامين سبز..............................................................................................................35

شكل 2-5 فرآيند استقرار محصولات در زنجيره تامين حلقه بسته...................................................................55

شكل 2-6 مدل هاي تصميم گيري در MADM.................................................................................................83

شكل 3-1 مراحل انجام تحقيق ................................................................................................................................94

شكل 3-2 عدد فازي مثلثي........................................................................................................................................99

شكل 4-1 ساختار سلسله مراتبي تحقيق ...........................................................................................................120

شكل 5-1 مدل مفهومي پژوهش...........................................................................................................................144

فصل اول: كليات تحقيق

1-1- مقدمه:

با جهاني شدن اقتصاد و افزايش رقابت و توسعه فناوري اطلاعات، بازار عرضه محور به بازار تقاضا محور تبديل شده است و سازمانها براي حفظ بقاي خود در محيط رقابت جهاني به اهميت ارضاي نياز مشتري پي بردند و همچنين دريافتند كه ارضاي نياز مشتري نه فقط بوسيله محصول نهايي بلكه توسط تمام عناصري كه در آماده سازي و ساخت و تحويل محصول به مشتري نقش دارند، انجام مي شود. به اين ترتيب مديريت زنجيره تامين[1] اهميت پيدا مي كند. مديريت زنجيره تامين به دنبال بيشينه كردن سود و يا كمينه كردن هزينه در سازمان مي باشد. اما اين موضوع تأثير منفي سازمان بر محيط مثل از بين رفتن منابع، تخريب زيست بوم و تخريب محيط كه تضمين كننده توسعه پايدار است، را ناديده مي گرفت تضمين توسعه ي پايدار هر كشور منوط به حفظ و استفاده بهينه از منابع محدود و غير قابل جايگزين مي باشد و اقدامات گوناگوني براي مواجهه با اين مسئله توسط دولت ها انجام گرفته كه از جمله ي آنها استفاده از مواد خام سازگار با محيط زيست در مراكز توليدي و صنعتي، كاهش استفاده از منابع انرژي فسيلي و نفتي و استفاده مجدد ضايعات مي باشد. تسريع قوانين و مقررات دولتي جهت اخذ استانداردهاي زيست محيطي و تقاضاي رو به رشد مصرف كنندگان براي عرضه محصولات سبز به زنجيره تأمين كه تمام فعاليت هاي مرتبط با جريان كالا از مرحله ي ماده خام تا تحويل كالا به مصرف كنندگان نهايي را در بر مي گيرد، موجب ظهور مفهوم جديد به نام مديريت زنجيره تأمين سبز[2] شده است. در واقع مدل مديريتي زنجيره تأمين سبز، جهت حفاظت از محيط زيست مي باشد و شركت ها با استفاده از آن مي توانند تأثيرات منفي زيست محيطي را كاهش داده و به استفاده مطلوب از منابع و انرژي دست يابند.

1-2- بيان مسئله و اهميت موضوع

افزايش نگراني ها در مورد هشدار هاي محيطي، توليد كننده ها را وادار كرده تا در جهت ايجاد راه كارهايي در زمينه مديريت محيطي تلاش كنند. ديدگاه هايي نظير مديريت زنجيره تأمين سبز، بهره وري سبز، توليد پاك تر و سيستم ها ي مديريت محيطي براي فعاليت هاي مديريت سبز به كار گرفته شده اند (ژو و همكاران[3]، 2008)  در اين ميان، از آنجا كه اثرات نا مطلوب محيطي در همه مراحل چرخه عمر محصول، اتفاق مي افتد و مديريت برنامه ها و عمليات محيطي به داخل مرز هاي سازمان محدود نمي شود، ديدگاه مديريت زنجيره تأمين سبز به عنوان ديدگاهي جامع كه همه جريانات از تأمين كنندگان به توليد كنندگان و در نهايت به مصرف كنندگان را در بر مي گيرد، مورد توجه بسياري قرار گرفته است (ژو و همكاران، 2008).

با توجه به تاكيدي كه در سازمان ها بر بهره وري با هدف استفاده صحيح و موثر از منابع در راستاي اهداف سازماني شده است و نيز با توجه به الزاماتي كه قوانين ملي و بين المللي و همچنين تقاضاي مشتريان در مورد مسائل زيست محيطي دارند يك مصالحه و سازشي مناسب بين اهداف دوگانه رشد اقتصادي و حفاظت از محيط زيست به وجود آمده است، كه باعث شده است امروزه از زنجيره تامين سبز به عنوان يك سلاح استراتژيك جهت كسب مزيت رقابتي پايدار استفاده شود.

از اين رو تضمين و استمرار توسعه پايدار هر كشوري منوط به حفظ و استفاده بهينه از منابع محدود و غالبا غير قابل جايگزين طبيعي آن مي باشد. زنجيره تامين نيز كه تمام فعاليتهاي مرتبط با جريان تبديل كالا از مرحله ماده خام تا تحويل كالا به مصرف كنندگان نهايي، بانضمام جريان اطلاعات در سرتاسر زنجيره تامين را در بر مي گيرد، تاثير بالقوه مهمي بر محيط زيست خواهد داشت. مديران زنجيره تامين بدنبال تحويل سريعتر كالا و خدمات، كاهش زمان تاخير، كاهش هزينه و افزايش كيفيت مي باشند (طاهري، 1385).

اكنون شركت ها به طور روز افزون در مي يابند كه مديريت محيط زيست يك موضوع كليدي استراتژيك با توان بالقوه براي تاثير پايا بر عملكرد سازماني است. براي مثال تعداد زيادي از       شركت ها ISO14001 را (استاندارد سيستم مديريت محيط زيست) در سازمان هاي خود پياده سازي و اجرا كرده اند.

در آينده انتظار مي رود كه همه شركت ها نيازمند استراتژي هايي، براي كاهش تاثيرات محصولات و خدماتشان بر محيط زيست باشند. (لويس و گرتساكي[4]، 2001) تحقيقات و تجربيات نشان مي دهند كه رابطه نزديك بين كيفيت محصولات توليد شده و عملكرد زيست محيطي آنها، بر مشتريان جهاني تاثير گذار مي باشد. همچنين اين تحقيقات نشان مي دهند كه چگونه عملكرد مديريتي شركتها مي تواند تاثير بيشتري بر رقابت هاي بين شركت ها بگذارد. بنابراين مديريت زنجيره تامين سبز استراتژي مهمي براي كمك به شركت ها به منظور دستيابي به منافع و بازار هاي وسيع تر، همراه با كاهش تاثيرات و ريسك هاي زيست محيطي مي باشد، در حالي كه همراه با اين اقدامات راندمان كاري خود را هم بالاتر مي برند. به همين دليل تحقيقات زيادي براي شناخت ابعاد و معيارهاي مديريت زنجيره تامين سبز صورت گرفته است كه مي تواند چارچوبي براي ارزيابي سبز بودن زنجيره تامين صنايع مختلف باشد.

1-2-1- صنعت مواد غذايي

در اين ميان نمي توان نقش واحدهاي صنعتي صنايع غذايي را ناديده گرفت. امروزه با توجه به رشد فزاينده واحدهاي صنعتي مواد غذايي و تنوع محصولات آنها نمي توان نقش زنجيره تامين آنها را از لحاظ آلودگي هاي زيست محيطي ناديده گرفت. براي مثال در كشور ما بيش از 10 هزار واحد توليدي صنايع غذايي وجود دارد. نوع نيازهاي انسان و منابع غذايي و پراكندگي آنها در جهان به حدي است كه مبادله كالا و خدمات از كشور ديگر را اجتناب‌ناپذير ساخته است. از سوي ديگر با افزايش جمعيت جهان و گرايش به استفاده از غذاهاي آسان كاربرد ( مواد غذايي كه به راحتي استفاده مي شوند) دو عامل پيش برنده ي صنايع غذايي در آينده خواهد بود (فاطمي امين و مرتضايي، 1392، ص.23).

ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﺻﻨﻌﺖ مواد غذايي ﺑـﻪ دليل ﮐﻮتاه شدن ﺩﻭﺭﻩ عمر محصوﻻﺕ، افزايش بسته بندي ها و مواد مصرفي، سهم بالاي مصرف انرژي و آب در فرآيند توليد ( ﺍﺯ ﺯﻣـﺎﻥ ﻃﺮﺍﺣـﻲ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺗﺎ ﻓﺮﻭﺵ ﺁﻥ)، آلودگي هاي آبي و خاكي با توجه به ماهيت اين صنايع و ﻣﺘﻨﻮﻉ ﺷﺪﻥ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ، ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺯﻧﺠﻴره تامين اين صنعت ﺍﺯ ﺣﺴﺎﺳـﻴﺖ ﺧﺎﺻـﻲ  ﺑﺮﺧـﻮﺭﺩﺍﺭ شده ﺍﺳـﺖ. ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻱ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺯﻳﺴﺖ محيطي ﺩﺭ زنجيره تامين تصميمات متعددي ﻫﻤﭽﻮﻥ: ﻧﺤﻮﻩ حمل، منبع يابي، ﺍﻧﺘﺨاﺏ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ و... ﺭﺍ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ.  لذا مسئله اصلي اين تحقيق آن است كه با شناسايي مؤلفه هاي مديريت زنجيره تامين سبز و ارزيابي اهميت آن در صنعت مواد غذايي، چارچوبي را براي پياده سازي و سنجش ميزان سبز بودن زنجيره تامين صنايع ارائه نمايد.

      [1]  SCM: Supply Chain Management

      [2]  GSCM: Green Supply Chain Management

     [3] Zhuet al

      [4]  Lewis & Gretsakis

اهداف تحقيق

آشنايي با مفاهيم و چارچوب مديريت زنجيره تامين سبز
توجه به مديريت زنجيره تامين سبز به عنوان يك مزيت رقابتي در عصر حاضر
شناسايي و تدوين مولفه هاي اصلي مديريت زنجيره تامين سبز و اولويت بندي آن در صنعت مواد غذايي ايران
سنجش شركت هاي مواد غذايي از نظر سبز بودن زنجيره تامين
تدوين متدولوژي كاربردي براي سنجش مديريت زنجيره تامين سبز در صنايع
1-4- تاريخچه مديريت زنجيره تامين سبز و مسائل زيست محيطي

تعداد زيادي از نويسندگان بر روي مديريت زنجيره تامين سبز به عنوان يكي از محبوب ترين روش هاي در حال ظهور مديريت زيست محيطي شركت ها كه در گذشته مطرح شده است كار كرده اند. ظهور اين نوع ادبيات به سال 1990 برمي گردد، كه با ظهور مديريت زيست محيطي، شركت ها متوجه محيط و مديريت زنجيره عرضه گرديدند. تا قبل از سال 2000 مقالات كمي در زمينه مديريت لجستيك،  مديريت زنجيره تامين سبز و محيط زيست وجود داشت، ولي بعدها به خاطر مشكلات زيست محيطي و تهديد زندگي بشر تحقيقات زيادي در اين زمينه صورت گرفت. با وجود گرم شدن هوا و نوسان قيمت نفت، تاكيد بيشتري بر روي حفاظت محيط زيست مي شود، و شروع تحقيقات بسياري را در حوزه توسعه مفاهيم و تئوري هاي مديريت زنجيره تامين سبز داشتيم. امروزه بسياري از تلاش هاي تحقيقاتي بر بررسي بين عوامل سبز/ محيطي با عملكرد سازمان/ محيط زيست متمركز شده اند (ابوقادر وجانسون، 2004).

ﻣﺼﺮف ﺳﺒﺰ اﺑﺘﺪا در اروﭘﺎ  ﺷﺮوع ﺷﺪ و در دﻫﻪ 1980 ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ و اﯾـﻦ اﻣـﺮ در آﻟﻤـﺎن ﺷـﺪت ﺑﯿﺸـﺘﺮي داﺷـﺖ. ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ درﺑﺎره ﻣﺴـﺎﺋﻞ زيست محيطي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ. در ﻧﺘﯿﺠﻪ، ﻣﺼﺮف ﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺒﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺤـﯿﻂ ﺑـﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺰﯾﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ  شود. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺼـﺮف ﮔﺮايي ﺳـﺒﺰ ﺑـﺮ اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﺗﺄﮐﯿﺪ دارد ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺎزﮔﺎري ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﺸﺎن ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎرﻫـﺎي زﯾﺴـﺖ ﻣﺤﯿﻄـﯽ را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ.

ﺗﺮوﺑﺮﯾﺞ (2001)، تجربه شركت  AMDرا در زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻧﺠﯿﺮه ﺗﺄﻣﯿﻦ سبز بيان ﻣـﯽﮐﻨـﺪ. اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﯾﮏ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه رﯾﺰ ﭘﺮدازﻧﺪه و وﺳﺎﯾﻞ ﺣﺎﻓﻈـﻪ ﻧـﻮري اﺳـﺖ ﮐـﻪ در آن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻧﺠﯿﺮه ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺳﺒﺰ از ﺳﺎل 1999 ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و در راﺳـﺘﺎي اﺟـﺮاي آن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎﯾﯽ در ﺷﺮﮐﺖ  اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﻧﻈﯿﺮ:

ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در اﻣﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﯿﻂ، ﺳﻼﻣﺘﯽ و اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
ﺷﺮﮐﺖ و ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎنش ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﻓﺮﺻـﺖ ﻫـﺎﯾﯽ را ﺟﺴـﺘﺠﻮ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺿـﺎﯾﻌﺎت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي و تحويل را كاهش دهند.
ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﯾﮏ ﺳﺮي ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫـﺎ ﮐـﻪ در ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻣﺠـﺪد از ﻣـﻮاد در ﻓﺮآﯾﻨـﺪ وﺟﻮد دارد، ﺷﺮﮐﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎي دﯾﮕﺮي را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد ﻣﻮاد ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ (شكاري، 1384).
1-5- سوالات تحقيق

مولفه هاي اصلي مديريت زنجيره تامين سبز كدامند؟
اولويت بندي مؤلفه هاي اصلي مديريت زنجيره تامين سبز در صنعت مواد غذايي كدامند؟
اولويت بندي و سنجش اين مولفه ها از نقطه نظر اجرا چگونه است؟
استفاده از كدام يك از روش هاي تحليل سلسله مراتبي نتيجه مطلوب تر و واقعي تري را ارائه مي كند؟
جايگاه و وضعيت شركت هاي مورد مطالعه با لحاظ مدل پيشنهادي مديريت زنجيره تامين سبز چگونه مي باشد؟
1-6- روش انجام تحقيق

روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه از ﻧﻮع ﻫﺪف، ﻛﺎرﺑﺮدي، از ﺣﻴﺚ ﺷﻴﻮه ي ﮔﺮدآوري داده ﻫﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻲ و از ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺰان ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ، ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ- ﭘﻴﻤﺎﻳﺸﻲ اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﺌﻮري ﺗﺤﻘﻴﻖ، ﻛﺘﺐ ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ، ﻣﻘﺎﻻت و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮدآوري داده ﻫﺎ از ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﻧﻈﺮات اﻓﺮاد ﺧﺒﺮه اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ.

در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در زﻣﻴﻨﻪ مديريت زنجيره تامين سبز، مولفه هاي موثر بر مديريت زنجيره تامين سبز اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪﻧﺪ. ﺳﭙﺲ با غربالگري مؤلفه هاي شناسايي شده، مولفه هاي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ مديريت زنجيره تامين سبز در صنعت مواد غذايي اﻧﺘﺨﺎب مي شوند. و با استفاده از تكنيك تحليل سلسله مراتبي فازي[1] به رتبه بندي مؤلفه هاي مديريت زنجيره تامين سبز مي پردازيم. و در نهايت با استفاده تكنيك تاپسيس فازي سه شركت مورد مطالعه: كاله، پاك و لينا نيك را با استفاده از مؤلفه هاي مديريت زنجيره تامين سبز رتبه بندي خواهيم كرد.

1-7- روش گردآوري اطلاعات

در اين مطالعه براي جمع آوري داده ها و اطلاعات تحقيق، افزون بر منابع كتابخانه اي از پرسشنامه نيز استفاده مي شود. شاخص هاي زنجيره تأمين سبز با مطالعه متون علمي و مقالات مرتبط با زنجيره تامين سبز بدست خواهند آمد.

در اين تحقيق از روش هاي ذيل براي گردآوري اطلاعات استفاده مي شود:

مطالعات كتابخانه اي: ادبيات و مباني نظر تحقيق با مطالعه كتب، نشريات داخلي و خارجي و موضوعات مرتبط با مديريت زنجيره تامين سبز و استخراج مقالات مرتبط از سايت هاي علمي حاصل خواهد شد.

مصاحبه: در تحقيق فوق معيارها، عوامل و محدوديت هاي مهم و تاثير گذار طي مصاحبه هايي با كارشناسان خبره و مديران صنعت مورد نظر، مورد بحث و شناسايي قرار خواهد گرفت.

پرسشنامه: به منظور بررسي ديدگاه كارشناسي، علمي، پرسشنامه هايي براي امتيازبندي و اوزان معيارها طراحي خواهد شد.

1-8- جامعه و نمونه آماري

جامعه آماري در اين تحقيق اساتيد دانشگاهي، صاحبنظران و كارشناساني از صنعت مواد غذايي   مي باشند كه با مديريت زنجيره تامين سبز و مسائل زيست محيطي آشنايي دارند. در اين تحقيق سعي شده است در صنعت مواد غذايي با توجه به تخصص و ماهيت كار مديران و كارشناسان تضمين كيفيت، و بهداشت و محيط[2]، از اين كارشناسان نظرخواهي بيشتري به عمل آيد. اين صاحبنظران داراي حداقل مدرك ليسانس و سه سال سابقه كاري مرتبط مي باشند. با توجه به تعداد معدود آنها سعي بر اين است كه از نظرات كليه صاحبنظران استفاده شود.

نمونه آماري اين تحقيق از شركت هاي مواد غذايي و به روش نمونه در دسترس خبرگان انتخاب شده است. در اين تحقيق سعي شده است از شركت هايي در صنت مواد غذايي كه داراي سيستم مديريت زيست محيطي سرآمدتر و زنجيره تامين سبزتري نسبت به ساير شركت ها برخوردار هستند، استفاده شود. به همين دليل شركت هاي لبني كاله و پاك و شركت لينا نيك توليد كننده انواع اسنك هاي حجيم شده، در اين تحقيق مورد مطالعه قرار گرفته اند.

1-9- جنبه هاي نوآورانه تحقيق

ﺗﺪﻭﻳﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎﻱ مديريت زنجيره تامين ﺳﺒﺰ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺳﺘﺨرﺍﺝ ﻣﺘﻮﻥ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻭ ﺁﺯﻣـﻮﻥ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺻﻨﻌﺖ ﺧﺎﺹ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺗـﺪﻭﻳﻦ ﻣﻮﻟﻔـﻪ ﻫـﺎﻱ ﻣﻨﺎﺳﺐ مي توان ﻧﻮﺁﻭﺭﻱ  ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻧﻤﻮﺩ.

1-10- اصطلاحات و واژگان كليدي

مديريت زنجيره تامين: ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻧﺠﯿﺮه ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻫﻤﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ تامين منابع، ﺗﺒﺪﯾﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻧﺠﯿﺮه ﺗﺎﻣﯿﻦ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻫﻤﮑﺎري ﻣﯿﺎن اﻋﻀﺎي زﻧﺠﯿﺮه را ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد.

مديريت زنجيره تامين سبز: ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻧﺠﯿﺮه تاﻣﯿﻦ ﺳﺒﺰ، ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮐﻨﻨﺪه ي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻧﺠﯿﺮه تامين با الزامات زيست محيطي در تمام مراحل طراحي محصول، انتخاب و تامين مواد اوليه، توليد و ساخت، توزيع و انتقال، تحويل به مشتري و بالاخره پس از مصرف، مديريت بازيافت و مصرف مجدد به منظور بيشينه كردن ميزان بهره وري مصرف انرژي و منابع همراه با عملكرد كل زنجيره تامين است.

سيستم مديريت زيست محيطي: بدين مفهوم است كه واحد هاي توليدي و بخش هاي وابسته به آنها به طور پيوسته و بدون نظارت بخش هاي زيست محيطي سازمان، اهداف زيست محيطي را اجرا كنند مفهوم اين امر آن است كه:

استاندارد ها و خط مشي هاي رسمي زيست محيطي توسط تمام كاركنان آموخته و درك شود.
ملزومات قانوني آن مورد بازنگري قرار گيرد.
آموزش هاي مناسب انجام گيرد.
اسناد مورد نياز موجود و قابل كنترل باشد.لينك خريد و دانلود پايان نامه :شناسايي و ارزيابي مولفه هاي مديريت زنجيره تامين سبز با رويكرد تصميم گيري هاي چند معياره فازي (مطالعه موردي: صنعت مواد غذايي)
تصميم گيري هاي چند معياره: اين مدل هاي تصميم گيري به دو دسته عمده تقسيم مي گردند: مدل هاي چند هدفه (MODM)[3] و مدل هاي چند شاخصه (MADM)[4]، به طوريكه مدل هاي چند هدفه به منظور طراحي بكار گرفته مي شوند در حاليكه مدل هاي چند شاخصه به منظور انتخاب گزينه برتر استفاده مي شود.

[1]  FAHP: Fuzzy Analytical Hierarchy Process

[2]  HSE: Health, Safety and Environment

[3] Multiple Objective Decision Making

[4]  Multiple Attribute Decision Making

تاثيرات مديريت زنجيره تامين سبز بر استراتژي هاي صنعت

تاثيرات مديريت زنجيره تامين سبز بر صنعت قابل توجه است، زيرا كه در آن سيستم خريد سبز به منظور كنترل تامين كنندگان، مخصوصاً براي توليد طرح اصلي(ODM)[1]، پايه ريزي مي شود به نحوي كه استانداردهاي حامي محيط زيست براي محصولات رعايت مي گردد. براي مثال به خاطر رعايت استانداردهاي ELV، شركت هاي اتومبيل سازي با هم ديگر همكاري كردند و سيستم بين المللي اطلاعات مواد (IDMS)[2] را ايجاد كردند كه تضمين مي كرد كه مواد استفاده شده توسط توليد تجهيزات اصلي (OEM)[3] و تامين كنندگان آنها بر اساس استانداردهاي بين المللي بوده است.

توضيحات و تفسيراتي در مورد اينكه چرا شركت ها بايد در فعاليت هاي مديريت زنجيره تامين سبز شركت كنند، وجود دارد. صادرات محصولات يا تامين مشتريان خارجي نيازمند اين است كه بنگاه ها بر «موانع سبز» فائق آيند، و توانايي رقابتي بين المللي خود را افزايش دهند. براي مثال IBM و Xerox از تامين كنندگان چيني خود خواسته اند كه با استاندارد ISO14001 (سيستم هاي مديريتي زيست محيطي) خود را توسعه دهند و فورد، تويوتا و جنرال موتورز از تامين كنندگان خود گواهينامه ISO14001 مي خواهند.

لينك خريد و دانلود پايان نامه :

شناسايي و ارزيابي مولفه هاي مديريت زنجيره تامين سبز با رويكرد تصميم گيري هاي چند معياره فازي (مطالعه موردي: صنعت مواد غذايي)

در صنايع الكترونيك و الكتريك، تامين كنندگان از روش ها و مستندات خريد سبز به منزله كنترل مصرف مواد خطرناك استفاده مي كنند. هر چند، مديريت زنجيره تامين سبز هدفِ تامين    نيازمندي هاي سبز براي ODM ها در طول يك مديريت زنجيره تامين كامل را دنبال مي كند. يكي از معروف تريم مثال ها كه مي تواند به نوعي مرجعي براي اين گفتار باشد، پديده SONY است كه در آن به خاطر فلز ممنوعه كاديوم (Cd) موجود در رابط پلي استيشن ها، اجازه ورود به بندرگاه هلند را نداشت كه همين امر باعث خسران وسيعي هم در محصول و هم در اعتبار شركت شد. در نتيجه شركت SONY استاندارد تكنيكال SS-00259 را به منظور ملزم كردن تمامي تامين كنندگان قطعاتش به اجراي اين استاندارد به خاطر تضمين اينكه ديگر هيچ ماده سمي در زنجيره تامينش ظاهر نگردد، پذيرفت (گوپتا و وانگ،1393، ص. 28).

همچنين شركت DELL با رويكرد مديريت زنجيره تامين سبز مي تواند خروجي ميزان كربن زنجيره تامينش را تخمين بزند. شركت Dell مي خواهد كه همه تامين كنندگان تراز اولش استاندارد EICC[4] را امضا كنند و اين تامين كنندگان را براي پيروي از اين استاندارد با دادن گواهينامه تشويق كند. EICC استانداردها و قوانيني را براي مسئوليت اجتماعي شركت ها در زنجيره تامين صنعت الكترونيك وضع مي كند. اين قوانين و مقررات از بررسي و مرور استانداردهاي اساسي مشتمل بر نيروي كار و كار فرما، ايمني، مسئوليت زيست محيطي، مديريت سيستم و اخلاق تشكيل مي شود(گوپتا و وانگ،1393، ص. 28).

2-9-5- مصرف سبز

در دهه 1980 و اوايل 1990 ﺑﻴﻦ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ ﻛﻪ ﺧﺮﻳـﺪ ﺁﻧﻬـﺎ ﺭﻭﻱ ﻣﺤﻴﻂ ﺍﺛﺮ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ. مصرف كنندگان ﺗﺮﻏﻴﺐ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺗﻮﺟـﻪ كنند ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺁﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ.

ﻣﺼﺮﻑ ﺳﺒﺰ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻫﻪ 1980 ﺑﻪ ﺍﻭﺝ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣـﺮ ﺩﺭ ﺁﻟﻤـﺎﻥ ﺷﺪﺕ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺩﺍﺷﺖ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ در ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺳﺎﻝ ۱۹۷۰ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑـﺮﺍﻱ ﻣﺼﺮﻑ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻫﺎﻱ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧـﺪ ﺑﻮﺩ، بالغ بر 37.6 درصد بود ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1997 ﺑﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ بود. ﻣـﺼﺮﻑ ﮐﻨﻨـﺪﮔﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﭘﺎﺳـﺦﮔـﻮ ﺑﻮﺩﻧـﺪ. ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﺳﺒﺰ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺰﻳﺖ ﺭﻗﺎﺑﺘﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﺩ (شكاري، 1384).

روشن است كه تغيير سليقه مصرف كننده، عامل مهمي در فعاليت شركت ها به نفع محيط زيست بوده است. بررسي 25000 نفر مصرف كننده در سراسر جهان در سال 1999 نشان داد، 20 در صد افراد يا از خريد محصولات خودداري كرده بودند يا آشكارا از شركت ها به دليل كارهاي اجتماعي و زيست محيطي مشهودشان، انتقاد مي كردند (اليوت و همكاران، 1388، ص. 22).

مصرف كنندگان در كشورهاي توسعه يافته تر، پيش از پيش به پرداخت مبالغ بيشتر براي كالاهايي كه بيشتر حامي محيط زيست هستند، تمايل نشان مي دهند. براي نمونه فروش هاي سازمان خوراك در سال 2002 ارزشي بالغ بر بيست ميليارد دلار داشت كه اين رقم سالانه 20 درصد در ايلات متحده، اروپا و ژاپن در حال افزايش است. اين امر تا حدي نتيجه شورش مصرف كننده عليه آثار محيطي و اجتماعي كشاورزي صنعتي است. ثابت شده است كه از قوي ترين ابزار دستيابي به صراحت و مسئوليت پذيري بيشتر تجاري، دسترسي عموم به اطلاعاتي است كه جامعه مدني را براي پيوستن به فرآيند، تشويق و تقويت مي كند. آلمان اولين كشوري بود كه در سال 1978 طرح طبقه بندي محيطي را كه توسط دولت حمايت مي شد، براي انتخاب هاي آگاهانه تر مصرف كنندگان، آغاز كرد (اليوت و همكاران، 1388، ص. 22).

تاييديه "فرشته آبي" كه نشاني براي محصولات و خدماتي است كه داراي جنبه هاي دوست دار محيط زيست مي باشند، به بيش از 3500 فرآورده در آلمان گسترش يافته است.(سازمان منابع جهاني، 2003).

[1] Orginal Design Manufacturing

[2] International Material Data System

[3] Orginal Equipment Manufacturing

[4] Electronic Industry Code of Conduct

اهداف تحقيق

هر محقق و پژوهشگري از انجام تحقيق و پژوهش خود اهدافي دارد كه كليه فعاليتهاي محقق در جهت آن صورت مي پذيرد. لذا در تحقيق حاضر مي خواهيم سطح مديريت دانش دانشگاه ها را با استفاده از ابعاد ششگانه مديريت دانش و گويه هاي مربوط به اين ابعاد مورد بررسي و ارزيابي قرار دهيم. در واقع در اين تحقيق ميزان مديريت دانش در دانشگاه ها با توجه به شاخصهاي مشخص شده براي الگوي سيستم مديريت دانش مورد ارزيابي قرار گرفت.

- هدف اصلي
ارزيابي مناسب بودن سطح مديريت دانش در دانشگاه ها

.تعريف واژه ها و اصطلاحات

دانش سازماني: تركيب سيالي از تجربيات، ارزشها، اطلاعات موجود و نگرش هاي كارشناسي نظام يافته است كه به فرايندهاي كاري و حل مسايل يك سازمان كمك مي كند(لاجوردي و خانبابايي، 1386).

دانش ضمني: دانشي است كه ما در ذهن خود داريم و ممكن است به سختي قابل ارائه و نشان دادن باشد.

دانش صريح: دانشي رسمي و نظام يافته بوده و به آساني قابل به كارگيري مشترك است، از قبيل مشخصات محصولات،   دستورالعملها و برنامه هاي كامپيوتري.

مديريت دانش: فرايند شناسايي، در اختيار گرفتن، سازماندهي و پردازش اطلاعات براي خلق دانش مي باشد كه پس از آن توز يع و منتقل مي شود و در دسترس ديگران قرار مي گيرد تا براي خلق دانش سازماني بيشتر به كار گرفته شود(لاجوردي و خانبابايي، 1386).

اكتساب دانش: درك و شناخت روابط بين اجزا، عناصر و عوامل مختلف بواسطه طبقه بندي، مرتب سازي، ارزيابي تطبيقي و مقايسه اي، شهود ذهني و ادراكات حسي، بحث و گفتگو و ... را مي گويند.

خلق دانش: عبارت است از ايجاد ايده ها و راه حلهاي نوين و مفيد(لاجوردي و خانبابايي، 1386).

ذخيره: معرفي حافظه يكي شده در مخزن دانش با انواع الگوهاي آن(زعفريان و ديگران، 1387).

تبديل دانش: اشاره به فعاليتهايي دارد كه در ارتباط با جريان دانش از يك بخش يا يك نفر به بخش يا نفري ديگر را شامل ميشود و شامل ارتباطات ترجمه، تبديل، تفسير و تصفيه دانش مي شود.

توزيع دانش: انتقال ايده­ها، اطلاعات و دانش صريح و ضمني بين كاركنان يك سازمان و بين سازمانهاي همكار بوسيله ارتباطات رسمي و غير رسمي حاصل از شبكه سازي، آموزش رسمي، گزارشات كاري، مصاحبه تخصصي، كارگاههاي آموزشي، تيم سازي، جلسات گفتگو و ... را توزيع دانش مي گويند.

بكارگيري دانش: بهبود يا نوآوري در سيستمهاي موجود اعم از سيستمهاي مادي (مثل ماشين آلات و ابزارها و ...) و سيستمهاي غير مادي (مثل ساختارهاي سازماني، قوانين و مقررات و ...) با هدف سعادت و رفاه زندگي بشر را گويند. از شاخص هاي بكارگيري دانش ميتوان به سطح نوآوريهاي شركت (مثل تعداد محصولات جديد ابداعي) و ميزان بهره وري سازمانها نيز از شاخصه هاي مرتبط با سطح بكارگيري دانش مي باشد.

پايان نامه  مديريت دانش در دانشگاه پيام نور و آزاد لارستان

فهرست مطالب

فصل اوّل:  كليات تحقيق.. 7

مقدمه. 8

بيان مساله. 9

اهميت و ضرورت انجام تحقيق.. 10

سؤالات تحقيق.. 11

-سؤالات اصلي تحقيق: 11

اهداف تحقيق.. 11

- هدف اصلي.. 12

- تعريف واژه ها و اصطلاحات.. 12

فصل دوم: :پيشينه و   ادبيات تحقيق.. 14

مقدمه. 15

گذري بر مديريت دانش... 16

دانش... 17

روابط داده، اطلاعات و دانش... 19

تفاوت اطلاعات و دانش... 19

داده 20

اطلاعات.. 21

طبقه بندي انواع دانش... 24

منابع دانشي سازمان. 27

ضرورت و اهميت مديريت دانش... 31

دلايل اهميت به كارگيري مديريت دانش... 32

اهداف مديريت دانش... 33

تعاريف مديريت دانش... 34

مزاياي بكارگيري مديريت دانش... 35

فرآيندهاي مديريت دانش... 36

مدلهاي مديريت دانش: 40

مدل عمومي دانش در سازمان. 41

مدل ادل و گراسيون. 42

مدل هالس... 45

مدل امگا 47

مدل ترزا و همكاران. 48

مدل چن و چانگ... 48

مروري بر تحقيقات انجام شده 50

فصل سوم    روش شناسي تحقيق.. 53

3-1- مقدمه. 54

3-2- روش تحقيق.. 54

3-3- جامعه و نمونه آماري.. 55

3-6- ابزار جمع‌آوري داده‌ها 56

3-8- روش جمع‌آوري داده‌ها 56

3-7- شرح پرسشنامه. 57

3-9- روش تجزيه و تحليل داده‌ها 60

فصل چهارم: تجزيه و تحليل  داده ها 62

-1-4 مقدمه. 62

4-2- تجزيه و تحليل هاي توصيفي.. 63

4-2-1- مطالعات جمعيت شناختي نمونه مورد مطالعه. 63

4-2-2- مطالعه توصيفي نمونه آماري با توجه به متغير جنسيت.. 64

4-2-2- مطالعه توصيفي نمونه آماري با توجه به وضعيت تاهل.. 64

4-2-3- مطالعه توصيفي نمونه آماري با توجه به متغير سن. 65

4-2-4- مطالعه توصيفي نمونه آماري با توجه به متغير ميزان تحصيلات.. 65

4-2-5- مطالعه توصيفي نمونه آماري با توجه به متغير سابقه كاري.. 66

4-2-6- مطالعه توصيفي نمونه آماري با توجه به متغير دانشگاه 66

4-3- تجزيه و تحليل استنباطي.. 67

4-3-1- بررسي پايايي تحقيق. 67

4-3-2- وضعيت نرمال بودن متغيرهاي ، خلق دانش، تبديل دانش، اكتساب دانش، ذخيره سازي دانش، توزيع دانش، به كارگيري دانش... 68

4-3-3- آزمون فرضيه ها 69

آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح مديريت دانش... 69

آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح خلق دانش... 70

آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح تبديل دانش... 71

آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح اكتساب دانش... 73

آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح ذخيره دانش... 74

آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح توزيع دانش... 75

آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح بكارگيري دانش... 77

فصل پنجم:     نتيجه گيري و پيشنهادات.. 80

مقدمه. 80

نتايج آزمون ها 81

نتايج آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاه هاي لارستان از لحاظ شاخص سطح مديريت دانش... 81

نتايج آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح خلق دانش... 82

نتايج آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح تبديل دانش... 82

نتايج آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح اكتساب دانش... 82

نتايج آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح ذخيره دانش... 83

نتايج آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح توزيع دانش... 83

نتايج آزمون مربوط به مناسب بودن موقعيت دانشگاههاي لارستان از لحاظ شاخص سطح بكارگيري دانش... 84

نتيجه گيري و  پيشنهادهاي حاصل از تحقيق. 84

پيشنهادها براي تحقيقات آتي.. 86

پايان نامه  مديريت دانش در دانشگاه پيام نور و آزاد لارستان